Ancistrus (cüce vatoz) diye adlandırılan balıklar yayın balığı ailesinin Loricariidae familyasından bir türü olarak karşımıza çıkmaktadırlar. Bu ailenin Latince ismindeki “lori-ka” kelimesi esas olarak kabul edilir ve Eski Roma’da lejyoner zırhı olarak adlandırılır.
İçindekiler
Genel bilgiler
Loricariidae, kendini diğer balıklardan korumaya yarayan kemik parçalarıyla kaplıdır. Bu balık ailesinin boyları çok fazla olmamakla beraber aralarında çok daha iri boyutlara ulaşan Pterygoplichthys (Leopar Vatoz) çeşitleri 35-40 cm boylarına kadar çıkabilmektedirler. Ancistrus balıkları sadece akvaryumun vazgeçilmez bir dekoru olarak kalmayacak aynı zamanda suda bulunan algleri çok sevdiği için bunlarla mücadelede yardımcı olacak çok dayanıklı bir balıktır.
Dış görünüş
Ancistrus balığının vücudunda çok sayıda kemik plakası bulunmaktadır. Bu balıkların ayırt edici özellikleri ağızlarında bulunan boynuz şekline benzer yapılar ve uzun emici dudaklardır. Bu balıkların ağızları güçlü akıntılarda suyun içerisinde bulunan taşlara ya da odun parçalarına tutunmalarına yardımcı olmaktadır. Boynuz ya da anten biçiminde taşımış oldukları kısımlar sayesinde balıklar akvaryumun camındaki kalıntıları, dekor artıklarını ya da taşlardan kalan kalıntıları temizlemektedirler.
Gövde rengi açık griden koyu griye, kahverengimsi ve açık noktalı siyaha kadar farklı biçimlerde olabilmektedir. Bu lekeler yüzgeçlerde çizgiler haline dönüşmektedir. Karın kısmı arkaya nazaran daha açık renlidir. Koşullara bağlı olarak renk daha açık hale gelebilmektedir. Bu balık türlerinde de cinsler arasında görüntü olarak farklılık (Eşeysel dimorfizm) görülmektedir. Bununla birlikte, bir Ancistrus erkeğini bir dişiden ancak yetişkin olduğunda (yaklaşık 1 yaşında ve bazı türlerde, örneğin, stellate ancistrus L181, ancak 2 yaşında) doğru bir biçimde ayırt etmek mümkündür. Bu balığın baş kısımlarında uzantılar bulunmaktadır. Dişilerde bu uzantılar başın kenarında bulunmaktadırlar. Onlar çok uzun değildirler (1 mm üzerine çıkmazlar) ve çok azdırlar. Bazı durumlarda ise hiç bulunmazlar. Erkeklerde bu kısımlar (bıyıklar) başın her tarafında büyürler. Büyüklükleri 1,5-2 cm seviyelerine çıkabilmektedir. Bununla beraber balık büyüdükçe dallanmaya başlarlar.
Bu balık türünün büyüklüğü en fazla 15 cm olarak akvaryumda karşımıza çıkmaktadır. Bu balıklara ait yaklaşık yaşam süresi 6-8 yıl arasında değişebilmektedir.
Yetişme ortamı
Mavi yayın balığı ya da genel adıyla Ancistrus doğada Amazon Nehri kollarında hayatını devam ettirmektedir. Hızlı akıntıları tercih etmektedir. Ancistrus Cirrhosus (bıyıklı yayın balığı) Güney Amerika’nın doğu kısımlarında, Amazon Nehri Havzasında, Guyana Nehirlerinde, Surinam, Trinidad Adası nehirlerinde hayatını sürdürmektedir. Yıldız biçimli Ancistrus, Güney Amerika’nın dağlık nehirlerinde, And Dağlarında (Peru) bulunan akıntılarda, Venezuella Orinoco Nehrinin üst kısımlarında hayatını sürdürmektedir. Ancistrus, XX. asrın son çeyreğine doğru Rusya’ya getirilmiştir.
Bu balıkların türleri
Peçe Yapılı Ancitrus (Ancistrus Dolichopterus)
Türün doğal yaşam alanı Güney Amerika’nın akarsularıdır. Balık, adını arkasından bir örtü gibi uzanan son derece gelişmiş yüzgeçlerinden almıştır. Gövde hafif basıktır, yanlarda ve arkada kemikli plakalar vardır. Baş büyük, ağız vantuzlu yapıdadır. Ayrıca güçlü bir çenesi bulunmaktadır. Balığın çok dikkat çekici bir rengi bulunmaktadır. Koyu zeytin yeşili olabilir ve üzerinde küçük beyaz lekeler bulunmaktadır. Yetişkin balıklarda cinsiyet farklılıkları belirgin bir biçimde kendini göstermektedir. Erkekler dişilere göre daha ince bir yapıya sahiptirler, başlarının üzerinde kanca benzeri yapılar bulunmaktadır. Bu balıklar akvaryumlarda 10 cm boyutlarına kadar çıkabilmektedirler. Ancistrusun sudaki hareketleri, bir yusufçuğun kanat hareketlerini oldukça andırmaktadır. Balık çok iddialı bir yapıya sahip değildir. Hemen hemen tüm akvaryum sakinleriyle iyi geçinen bir karaktersitiğe sahiptir. Bu balıkların beslenme ortamları karanlık mekanlardır. Bu nedenle balıkların beslenme aktivitesi akvaryumdaki ışıkların söndürülmesi sonrasında gerçekleştirilmelidir. Sağlıklı bir ortam yaratmak için, akvaryuma doğal dalgaların karaya attığı odun ve taşların yanı sıra bir su akışı oluşturmak gerekir. Ancistrus için dağınık aydınlatma önerilir.
Yıldız Ancistrus (Ancistrus Hoplogenys)
Bu ailenin en güzel balığı olarak nitelendirilebilir. Amazon’un büyük bir kolu olan Parana Nehri’nde çok sayıda yaşamaktadırlar. Onunla hem hızlı akan sularda hem de suyun durgun noktalarında karşılaşmak mümkündür. Bu balıkların besin kaynakları yosunlar ve suyun içindeki planktonlardır. Balığın rengi neredeyse siyaha yakındır. Üzerinde beyaz ve mavi tonlarda noktalar bulunmaktadır. Yavru balıklarda kuyruk ve yüzgeç kısımlarında beyaz çizgiler bulunmaktadır. Yıldız Ancistrusun gövdesi ve başı, akrabası olan normal Ancistrustan daha geniş bir yapıya sahiptir. Bunun haricinde görüntü olarak çok farklılık göstermezler. Vantuz biçiminde ağız yapısı ve başının üzerinde çıkıntıları bulunmaktadır. Göğüs yüzgeçlerinin baş kısımlarında dikenler vardır. Bu nedenle balıkları naklederken dikkatli davranmak gerekir. Balıklar ağa kolayca dolanabilir ve hatta ona zarar verebilir. Bir akvaryumdaki ortalama yaşam süresi yaklaşık 5 yıldır. Yıldız Ancistrus, çok çeşitli su parametrelerinde yaşayabilen oldukça dayanıklı bir balıktır. Akvaryumda yüksek kaliteli filtreleme ve iyi havalandırmayı sağlamak ve ayrıca düzenli su değişimlerini unutmamak gerekir.
Genel Ancistrus (Ancistrus Dolichopterus)
Günümüzde bu küçük balığın içinde yaşamadığı bir akvaryum düşünmek zordur. Sonuç itibariyle bu balığın beslenme prensibi akvaryumun iç yüzeylerine yapışan yosun artıkları ya da dekorasyon kalıntılarıdır. Bu nedenle bu balığa çöpçü balığı ismi de verilmektedir. Böylece balıklar akvaryumun temiz kalmasına yardımcı olurlar. Bu balıkların doğal yaşam alanı Güney Amerika’da bulunan akarsulardır. Bu balıkları çoğunlukla hızlı akıntılarda görmekteyiz. Ağzının vantuz yapısı sayesinde sadece algleri toplamakla kalmayıp bunun yanında hızlı akıntılarda tutunma ihtiyacını da karşılar. Balığın gövdesi yukarıdan aşağıya doğru basıktır, kemikli plakalarla kaplanır, baş vücuttan daha geniştir. Balığın esas rengi sarı gri tondan koyu gri renge doğru değişmektedir. Bunun yanında balığın vücudunda beyaz noktalar bulunmaktadır. Özellikle yavrularda maviye çalan bir ton görülebilmektedir. Kuyruk ve yüzgeçlerde beyaz şeritler mevcuttur. Erkek ve dişiler görünüş olarak birbirinden ayrılırlar. Erkekler daha iri ve düzgün bir yapıya sahipken başlarında çıkıntılar bulunur. Nispeten bakımı kolay bir tür olarak karşımıza çıkarlar. En az 50 litre hacimli, havalandırma desteği bulunan, iyi bir filtreleme yapılmış bir akvaryum gereklidir. Bu balıklar aydınlık ortamları sevmezler. Kesinlikle barışçıl balıklar olup birçok diğer balıkla beraber beslenmesi mümkündür.
Kızıl Ancistrus
Alman yetiştiriciler tarafından elde edilen yapay bir formdur. Bu balıklar kırmızı tuğlaya benzeyen turuncu renge sahip oldukları için akvaryumda çok etkileyici görünür. Vücut uzunluğu 3 ila 6 santimetreyi geçmez. Bu da küçük akvaryumlarda bile bakılmaya uygun olduğu anlamına gelir. Dış görünüş olarak bahsi geçen ailenin diğer bireylerinden pek farklı görünmezler. Bunun yanında bu balık, ailenin diğer bireylerinin aksine gündüz hareket etmeyi sevmektedir. Bu nedenle kendisini devamlı olarak gözlemlemek mümkün olmaktadır. Kızıl Ancistrus diğer balık türleriyle kolayca çiftleşebilir (özellikle Albino Ancistrus) bunun neticesinde saf olmayan melezler dünyaya gelmektedir. Ortaya çıkan balıkların renkleri o kadar göz alıcı olmamaktadır. Bu nedenle diğer balık türlerinden uzak tutmakta fayda vardır. Cinsler arasındaki farklılıklar diğer türlerdeki gibidir. 50 litrelik akvaryumlarda tutulması arzu edilir. Su temiz ve iyi havalandırılmış olmalıdır. Bu balığın beslenme prensibi otçul beslenmedir.
Ancistrus Albino (Altın) (Ancistrus dolichopterus Albino)
Genellikle altın ya da Albinos olarak adlandırılan bu tür, diğer klasik türleri seven meraklılar için de vazgeçilmez bir balık türüdür. Balık, dış yapısı bakımından ebeveyn formundan farklı değildir. Ancak balıklardaki pigment kaybı nedeniyle balığın rengi altın bej tonlarına yakın bir hale gelmiştir. Balığın gözlerinde pembemsi bir ton bulunmaktadır. Bu balığın besleme koşulları da neredeyse diğer akrabalarıyla benzerlik göstermektedir. Albinos balık sakin ve barışçıl bir yapıya sahiptir. Akvaryum meraklılarının iyi bir yardımcısıdır çünkü vantuzları sayesinde akvaryum camındaki kalıntıları temizlerler. Altın balıklar akvaryumun içindeki bitkilere aç kalmadıkları sürece zarar vermezler. Bunun yaşanmaması için balıkların bitki içerikli yemlerle yeterince beslenmesi gerekmektedir.
Bakımı ve yetiştirilmesi
Bu balık türlerini hemen bütün tropikal akvaryumlarda besleyebilirsiniz. Önerilen minimum hacim 50 litredir. Toprağın keskin kenarları olmaması ve suyun çok sığ olmaması arzu edilir. Süsleme olarak doğal dalgaların karaya attığı odunları kullanmak çok faydalıdır. Bu balıklar büyük bir zevkle üst katmanlarını sıyırır ve böylece rahat sindirim yaparlar ve ayrıca gerekli olan selülozu bünyelerine alırlar. Bu balıklar özellikle akşamları ve geceleri aktiftir, bu nedenle parlak aydınlatmanın üst noktalarına varmadan her 30-40 dakikada bir alaca karanlık aydınlatması dönemleri oluşturulması önerilir. Akvaryuma, gün içinde ve gerektiğinde bu balıkların sığınacağı çok sayıda barınak yerleştirmek faydalıdır.
Nehirlerdeki suyun ağırlıklı olarak yumuşak ve asidik olduğu Güney Amerika kökenli olmalarına rağmen, Ancistrus çok çeşitli parametrelerde yaşamaya uyum sağlamıştır. Hatta bu balıkların birçok türü yeterince sert ve alkali olan Afrika çiftliklerinde yaşamayı becerebilmektedirler. En önemlisi de balığa iyi havalandırma ve 22-24°C sıcaklık sağlanmasıdır.
Uygun bakım ile bir akvaryumdaki Ancistrusun ömrü 5-6 yıla kadar çıkabilir.
Uyumluluk
Ancistrus, hemen hemen her tür süs balığı ile uyumlu, en barışçıl balıklardan biridir. Diğer küçük boy başlangıç balıklarıyla (neonlar, tetralar, bıyıklı balıklar) ve orta boy çiklitler ile beslemek mümkündür. Büyük ve agresif balıklar dahil genelde bu türlere dokunmazlar. Tabi ki buradaki en önemli etken balığın dikenli yapısı ve derisinin üzerinde bulunan sert tabakadir. Bunun haricinde bu balık türleri gayet az hareket eden balıklardır. Zamanlarının birçoğunu inlerinde saklanarak geçirirler ve bu nedenle onlara ulaşmak çok mümkün olmaz. Ayrıca bu balıkların güçlü çeneleri vardır ve diğer balıklara saldırdıklarında onların derilerinde yara açabilirler. O nedenle yavaş yüzen özel üreme türleriyle yalnız bırakılması önerilmez.
Bu balıkları (Çöpçü balıklar) kendilerine bitkisel içerikli yeterince yem verilmesi halinde içinde bitki bulunan akvaryumlarda besleyebilirsiniz. Buna dikkat edilmemesi halinde akvaryumdaki bitkiler zarar görebilir.
Ancistrus beslenmesi
Ancistrus için en sevilen yiyecek, aşırı aydınlatma olduğunda akvaryum duvarlarında veya dekorasyonlarda sıklıkla görülen alg kirliliğidir. Bu balıklar en etkili akvaryum temizleyicileri arasındadır. Ayrıca, diğer balıkların yiyecek kalıntılarını yemekten mutluluk duyarlar. Yiyecek eksikliği durumunda Ancistrusun, canlı bitkilerin üzerinde delikler açabilecekleri veya bütün olarak yiyebilecekleri durumlar karşımıza çıkabilir. Ancistruslu akvaryumlarda balıkların kemirmesi, rahat sindirim için gerekli olan selülozu sağlaması maksadıyla, doğal dalgaların karaya attığı odunları kullanmak son derece yararlıdır. Çoğu akvaryumcu, bu balıkları normalde yediğimiz yiyeceklerle beslemektedirler. Haşlanmış marul, lahana ya da kabak bunlara örnek olabilir. Fakat böyle bir beslenme şekli tercih ederseniz yemek artıklarını temizlemediğiniz sürece akvaryumda kirlenmeye neden olursunuz. Ayrıca yemin besleyici ve dengeli olması gerektiği unutulmamalıdır.
Tetra akvaryumculara, Ancistrus ve bu ailenin diğer yayın balıkları için suya batan tabletler halinde hazırlanmış olan dengeli beslenmeye uygun yem çeşitleri sunmaktadır. Bu yemler hızlı bir şekilde dibe çökerler ve bu balıkların hemen kendilerine ulaşması sağlanır. Bu vesile ile diğer yüzeyde yüzen balık türleri bu yemleri kapmamış olur.
Tetra Pleco Tabletler – Otçul dip balıklarının tüketebileceği temel yemdir. Hacimli tabletler hızla dibe çöker ve yavaşça yumuşayarak yemin ulaşılabilir hale gelmesini sağlar. Gerekirse yem uygun bir yere yerleştirilebilir. Tabletler, bu balıkların sağlığının korumasına ve ek canlılık sağlamasına yardımcı olan büyük miktarda spirulina yosunu içerir.
Tetra Pleco Veggie Wafers – Loricariidae balığının beslenmesi dikkate alınarak özel olarak tasarlanmış yoğun plakalardır. Balıkların ağızlarındaki vantuz yapıya uygun olarak üretilmişlerdir. Yem, uzun süre şeklini koruyarak bu balığın beslenmesini sağlar. Akvaryumdaki suyu bulandırmaz. Plakanın ortasında, otçul balıklarının uygun biçimde sindirimi için bir alg ve kabak konsantresi bulunur.
Tetra Pleco Spirulina Wafers – Yosun konsantresi ile sıkıştırılmış ve balıkların bağışıklık sistemini destekleyen Omega-3 asitleri ile zenginleştirilmiş olan tam bir balık yemidir. Çok miktarda lif ihtiva etmektedir ve sindirime büyük faydası bulunmaktadır. Suyu bulandırmaz.
Akvaryumdaki ışıkları kapatmadan önce günde bir kez yayın balığını tabletlerle besleyebilirsiniz. Eğer diğer balıklar bu yeme saldırıda bulunuyorlarsa yemleri doğrudan balıkların saklandıkları deliklere atabilirsiniz. Ancistrusun sayısı ve boyutuna bağlı olarak, besleme için tabletlerinin sayısı hesaplanmalıdır.
Üreme ve gelişme
Ancistrus sıradan bir akvaryumda bile kolayca çoğalabilir, ancak bu durumda yavrular diğer sakinler tarafından yenebilir. Dişi balıklar genellikle süslemelerin arkasına, filtrenin arkasına ya da gizlenebileceği bir yere yumurtasını bırakır. Ancistrus yumurtaları büyük, parlak ve turuncudur. Ancistrus erkekleri yumurtalarla ilgilenir, ağızlarıyla temizler, yüzgeçleriyle havalandırır ve diğer balıklardan koruyarak dişiyi baskıdan uzaklaştırırlar.
Ortak bir akvaryumda yumurtlama meydana gelirse, Ancistrus yumurtalarını korumak için yumurtalar uygun bir yere -örneğin bir tüpe- konularak erkekle ayrı bir kaba taşınabilir. Bununla birlikte bazen yumurtalar doğrudan taşların arkasındaki cama, yarıkların veya bir filtrenin arkasına takılır. Bu durumda bölgeyi bir jiletle dikkatlice kesebilir ve ayrıca uygun bir kaba taşıyabilirsiniz. Ancak erkek oraya alınmamalıdır, çünkü stres altında yumurtalara bakmaz hatta onları yiyebilir.
Bununla birlikte, yavruların hayatta kalma şansının daha yüksek olması için, Ancistrus üremesi esnasında, filtreleme ve havalandırma ile donatılmış 50-80 litre hacimli ayrı bir yumurtlama kutusuna yerleştirilir. Bazı durumlarda üretim için bir tane erkek ile bir kaç tane dişi ayrılır. Bu durumda ortalama 150 litrelik bir ortam tercih edilmelidir. Yumurtlamadan önce dişi Ancistrus yağlanır, bu da kendisinin yavru üretmeye hazır olduğunu gösterir. Akvaryuma uygun boyutta seramik veya plastik borular, taşlar, inler ve dalgaların karaya attığı odunlardan yerleştirin. Suyun bir kısmı genel akvaryumdan alınır, yumurtlama 1/3 tatlı su ilavesi ve yumurtlama kutusundaki sıcaklıkta hafif bir düşüş ile etkin hale gelir (sıcaklık yaklaşık 2°C düşürülmelidir). Genellikle erkek bir yuva seçmektedir. Bu bir yarık ya da tüp olabilmektedir. Bölgesini dikkatlice temizler. Bu işlem bir kaç gün sürebilir. Aynı zamanda, yumurtlama akvaryumundaki Ancistrusu esas olarak bitkisel gıdalarla beslemek gerekir, ayrıca diyetin protein bileşeninin arttırılması da önerilir.
Ancistrus yumurtlamaları genellikle geceleri meydana gelir. Bir dişi tarafından bırakılan yumurta sayısı, yaşına ve büyüklüğüne bağlı olarak 30 ila 200 arasında değişebilir. Dişi, erkeğin hazırladığı yuvaya bir demet turuncu renkli yumurta koyar, ardından erkek onu uzaklaştırır ve yavruları korumaya başlar. Bundan sonra, erkek ona karşı saldırganlık gösterdiği ve onu ciddi şekilde yaralayabileceği için dişi mümkün olduğunca çabuk bir biçimde uzaklaştırılmalıdır.
Yumurtaların gelişimi 4-7 gün sürer, bazen gelişmeyi hızlandırmak için yumurtlama kutusundaki sıcaklık 26-28 °C’ye yükseltilir. Ancistrus erkeği karnını doyurmak için bile yavrularını bir dakika bırakmaz ve yuvayı sürekli korur.
Yumurtadan çıktıktan sonraki ilk birkaç gün, larvalar yuvada neredeyse hareketsiz bir şekilde asılı kalırlar, daha sonra onu terk ederler ve o zamandan itibaren erkek ayrılmalıdır. Larvalar önce yumurta sarısının kesenini kullanarak beslenirler. Yavruları kuru yiyeceklerle besleyebilirsiniz, bunun için özel tasarlanmış tabletler uygundur. Günde en az üç kez düzenli yem verilmesi tavsiye edilir. Yavrulu bir akvaryumda suyun günlük olarak %20’sinin değiştirilmesi tavsiye edilir. Küçük Ancistrus altı ay içinde yetişkinlerin büyüklüğüne ulaşacaktır. Bundan yaklaşık 10 ay sonra cinsel olarak olgunlaşacak ve üremeye hazır hale gelecektir.