İçindekiler
Genel bilgiler
Aponogeton, Aponogetonaceae familyasından monokotil bir bitki cinsidir. Şu anda 57 tür içermektedir.
Aponogetonların ayırt edici bir özelliği, kısa saplı (batık) uzun şerit benzeri yapraklardır (sualtındaki pozisyonunda). Yaprak yüzeye ulaşırsa, genellikle oval bir şekil alır. Birçok tür için güçlü oluklu yapraklar karakteristiktir. Yaprak dokusu damarlar arasında olmadığında, münferit türler (Madagaskar Aponogetonu) örgü veya dantel benzeri yaprak ile ayırt edilirler.
Yaprak rozetleri, oldukça büyük bir yumrulu köksaptan gelişir Ayrıca, içinde depolanan besin maddeleri nedeniyle, bitki olumsuz çevre koşullarını tolere edebilir. Bu durumda yapraklar tamamen dökülür.
Aponogetonlar Afrika, Madagaskar, Güneydoğu Asya ve Kuzey Avustralya’nın tropikal bölgelerinde yaygındır. 11 tür Madagaskar ve Komor Adalarının endemikleridir. Bitkiler, durgun su kütlelerinden hızla akan nehirlere kadar çeşitli biyotoplarda yaşar.
Başak şeklindeki çiçekleri, su yüzeyinin üzerine taşıyan uzun ayaklar üzerinde bulunur. Meyve çok yapraklıdır. Suya daldırıldıktan sonra perikarp çöker ve besin kaynağı olmayan çok sayıda tohum dibe düşer. Tohumlar nispeten hızlı bir şekilde filizlenir, bunun için bir günden birkaç haftaya kadar süre gereklidir.
Aponogetonların yetiştiği tüm bölgelerde, yerel halk nişasta bakımından zengin köksapları haşlayarak veya pişirerek tüketir.
Aponogetonlar, bakımları açısından çeşitli zorlukları olan popüler akvaryum bitkileridir. En talepkar olanlar Afrika ve Madagaskar’dan gelenlerdir. Bunun aksine, Asya türleri nispeten iddiasız ve oldukça yaygındırlar, bunlardan bazılarını açık su kütlelerinde beslenebilir.
Yetiştirme ve çoğaltma
Akvaryumunuza Aponogeton dikmeyi düşünürseniz, türlerin çoğunun boyunun uzun olduğunu göz önünde bulundurmanız gerekir. Yaprakların uzunluğu 40 ila 150 cm arasında değişebilir. Bu nedenle, uzun akvaryumlara mükemmel uyum sağlayacaklar ve arka planı süslemek için çok uygun olacaklardır. Küçük akvaryumlarda, bitkiler çekiciliklerini kaybetmezler ama genellikle alçak kalırlar. Cinsin temsilcileri arasında hem yıl boyunca eşit olarak büyüyen türler hem de düzenli olarak “kış uykusuna” yatanlar vardır.
Aydınlatma yoğunluğu türe göre değişir. Örneğin, Dalgalı Aponogeton ve Ulviform parlak ışık gerektirirken, Kıvırcık Aponogeton daha büyük bitkilerin gölgelemesini tolere eder. Birçok tür için periyodik doğal aydınlatma yararlıdır.
Aponogetonlar için toprak besleyici olmalı ve orta derecede silt içermelidir. Çok siltli toprakta köksapın ince kökleri çürür. Tetra ActiveSubstrate gibi köklerde iyi su dolaşımı sağlayan kum veya özel akvaryum toprağı kullanmak uygun olacaktır. Güçlü köksap için yeterli alan olması için çakılları en az 5 cm’lik bir tabaka şeklinde doldurmak gerekir.
Aponogetonlar, Tetra PlantaMin gibi kompleks mineral gübrelerle beslenmeye iyi yanıt verirler. Özellikle aktif büyüme dönemlerinde – yaz ve sonbaharda – gübrelemeye ihtiyaç vardır.
Optimum su parametreleri (farklı türler için ortalama): Sıcaklık= 23-26°C, pH= 6.5-7.0, GH<8. Haftada bir kez akvaryumdaki su hacminin 1/4’ünün değiştirilmesi gerekir, su değişikliği olmazsa bitkinin büyümesi yavaşlar.
Bitki, akvaryumda hem vejetatif olarak hem de tohum ile çoğaltılabilir, ancak ikinci yöntem daha zordur ve her zaman uygun değildir.
Birçok Aponogeton için uyku evresi karakteristiktir. Bitki bu durumda yapraklarını tamamen döker ve kış uykusuna yatar. Akvaryumdaki suyun sıcaklığı 23-24°C’yi geçmiyorsa, köksap toprakta bırakılabilir. Aksi takdirde çıkarılmalı, ıslak bir bezle sarılmalı ve 2-3 ay buzdolabına konulmalıdır. Bundan sonra köksap alınır, ısıtılır ve tekrar akvaryuma ekilebilir. Bir süre sonra yeni yaprakları tekrar göreceksiniz.
Oklarla üreme
Aponogetonlar, uygun koşullar altında, periyodik olarak ucunda küçük bir budağın oluştuğu bir ok atar. Bundan, önce yapraklar ve sonra kökler görünür, ok genellikle birkaç tane atılır. Genç bitkilerde köksap-yumru hızla artar, bundan sonra ok sapı ölür. Yavru bitki, kendi köksapının yerçekiminin etkisi altında, dibe batana kadar yüzer durumda kalır ve burada kök salarak büyük yapraklardan oluşan bir rozet oluşturur.
Köksapın parçalarıyla üreme
Bunu yapmak için sağlıklı bir yetişkin bitki seçin ve bunun köksapını keskin bir bıçakla dikkatlice 3-4 parçaya ayırın. Her bir parçada büyüme noktasını korumak gerekir. Köksapın dilimler halinde çürümesini önlemek için odun kömürü tozuyla hafifçe ovalanabilir. Toprağa ekilen köksapın parçaları zamanla yeni bir bitki verecektir.
Köksap uzunsa, yumru şeklinde değilse, her birinin uykuda olan bir tomurcuğu olduğundan emin olarak, birkaç eşit parça şeklinde kesilmelidir.
Bazen uykudaki tomurcuğundan kendi başına yeni bir bitki oluşur. Bu durumda, güçlenmesi için beklemek ve ardından onu ana bitkiden dikkatlice ayırmak gerekir.
Tohumlarla üreme
Bazı Aponogeton türlerinde sonbahar veya kış aylarında, uygun koşullarda çiçeklenme görülür. Bitki, çiçek salkımlarının bulunduğu sivri uçlu okları suyun üzerine çıkarır. Tozlaşmadan sonra tohumlar oluşur; bu tohumlar çamurlu kumun bulunduğu ayrı bir akvaryuma ekilmelidir. Su seviyesi, sadece toprağın yüzeyini örtecek kadar düşük olmalıdır. Tohumlar 26-28°C sıcaklıkta ve güçlü ışıkta filizlenir. Su seviyesi yükseldikçe kademeli olarak büyüyecektir. 3-4 sağlıklı yaprak oluştuktan sonra genç bitkiler ortak akvaryuma ekilebilir.
Aponogeton çeşitleri
Dalgalı Aponogeton (Aponogeton undulatus)
Türlerin yaşam alanı Hindistan’dır. Yaprak ayaları açık yeşil renktedir, hoş bir damalı deseni vardır. Çalı 70 cm’ye kadar büyüyebilir. Parlak aydınlatma gerektirir, gölgeleme iyi bir şekilde tolere edilemez. Yıl boyunca eşit olarak büyür.
22°C’nin altındaki suda yetiştirme durumunda yapraklar dökülebilir. Suyun sertliğinin yüksek olması bitkinin büyümesini engeller. Toprak orta derecede siltli olmalıdır. Oklarla vejetatif olarak çoğalır.
Sert Yapraklı Aponogeton (Aponogeton rigidifolius)
Sri Lanka adasında yetişir. Yapraklar uzun ve dardır, kenarları biraz dalgalıdır, zeytin renginde veya yeşildir. Maksimum boyutu 60 cm’dir. Koşullar açısından en iddiasız türlerinden biridir. En yakın akrabalarına göre daha sert suyu tercih eder (7-12 dGH).
Aydınlatma orta derecede olmalıdır. Bitkinin büyüme hızı çok yavaştır, yıl boyunca küçük dozlarda kompleks gübrelerle beslenmesi tercih edilir.
Tohum almak çok zordur. Ana üreme türü, köksap parçalarıyla vejetatiftir.
Kıvırcık Aponogeton (Aponogeton crispus)
Sri Lanka Adasından gelen başka bir türdür. Yüksek dekoratif nitelikleriyle ayırt edilir. Şu anda, yaprak ayasının rengi (yeşil, kırmızı, mavi vb.) ile farklılık gösteren çok sayıda melez elde edilmiştir.
Yıl boyunca eşit olarak büyür. Akvaryumun orta planının dekorasyonu için çok uygundur. Bitki eski suyu sevmez, bu nedenle düzenli su değişimleri yapılmalıdır.
Kıvırcık Aponogeton parlak aydınlatma gerektirmez, gölgelemeyi daha büyük türlere göre iyi tolere eder. Bununla birlikte, ışık eksikliği yaprakların kalitesini etkileyebilir; esnerler, renkleri ve desenleri bozulur.
Toprak orta derecede siltli olmalıdır, bu nedenle su değişimiyle birlikte toprağı biraz sifonlamak gereklidir. Kompleks mineral gübrelerin uygulanmasına iyi yanıt verir.
Aponogeton vejetatif olarak (köksap parçalarıyla) ve tohumlarla çoğalır.
İki Başaklı Aponogeton (Aponogeton distachyon)
Bitkinin anavatanı Güney Afrika’dır, ancak güney Avrupa’da da vahşi popülasyonlara rastlanabilir. Durgun su kütlelerini tercih eder. 60 cm boya kadar ulaşabilir.
Yaprakları oval, açık yeşildir, bazen oluklu kenarları vardır. Köksap yumru şeklindedir. Toprak besin açısından zengin olmalı ve su sıcaklığı 20°C’nin üzerinde olmalıdır.
Parlak aydınlatmayı tercih ederler. Üreme oklarla vejetatiftir. Uygun koşullar altında çiçeklenme görülebilir. Genellikle kışın olur. Çiçekler çatal şekillidir, pembemsi renktedir ve hoş bir kokuları vardır. Her çiçek 3 haftaya kadar kalır.
Aponogeton ulvaceus
Madagaskar Adasından gelmiştir. 50-70 cm’ye kadar büyüyen güzel ve kendine özgü bir bitkidir. Yaprakları uzundur, belirgin bir örgü damar desenine sahip uzun saplar üzerindedirler. Kenarları büyük dalgalı, rengi açık yeşildir.
Bu türün yetiştirilmesi için geniş bir akvaryuma ihtiyaç vardır. Bitki, Aponogeton ulvaceus’un yapraklarını tamamen döktüğü ve köksapın 2-3 ay boyunca toprakta kaldığı periyodik “uyku” evreleri ile karakterizedir. Bu yılda iki kez gerçekleşir.
22-26°C sıcaklıkta yumuşak ve hafif asidik suyu tercih eder. Çok sert suda, bitkinin yaprakları hızla bozulur. Büyüme mevsimi boyunca, akvaryum hacminin 1/4’üne kadar haftalık su değişimi yapılması gerekir.
Parlak aydınlatmayı tercih eder, ışığın yeterli olmaması durumunda yoğun bir şekilde esner. Çok besleyici bir toprak gerektirmez. Ancak kompleks mineral gübreler çok yararlı olacaktır.
Vejetatif olarak (köksap parçalarıyla) ve tohumlarla çoğalır. İlk yöntem belirli bir beceri gerektirir, çünkü kesim sırasında dikkat edilmeden, büyüme noktasına zarar verilmesi köksapın bir kısmının ölümüne yol açacaktır.
Tohum almak daha kolaydır. Bunun için, çiçek salkımlarının ortaya çıkmasından sonra, yumuşak bir fırça yardımıyla çapraz dölleme gerekir. Tohumlar kil ve silt eklenmiş kuma ekilir.
Madagaskar Aponogetonu (Aponogeton madagascariensis)
En ilginç ama aynı zamanda en kaprisli Aponogetonlardan biridir. Bitkinin anavatanı Madagaskar Adasıdır, ancak Komor Adalarında da bulunur. Ayırt edici özelliği, yaprağın damarları arasında hiçbir dokunun olmamasıdır, bunun sonucunda da yaprak ağ veya dantel gibi görünmektedir. Büyük bir tür içi değişkenlik ile ayırt edilir; münferit popülasyonlar tamamen farklı koşullar gerektirir.
Yapraklar uzun, yumurta biçimindedir, 30-50 cm uzunluğa, 6-8 cm genişliğe ulaşırlar. Renk yeşilden kırmızımsı yeşile değişir.
Yosun kirlenmesine ve eski suya karşı çok hassastır. Bu nedenle akvaryumda biyolojik dengenin korunması, deniz yosunu hidrobiontlarının yetiştirilmesi ve düzenli olarak su değişimi gerekir.
Aponogeton kullanımı
Aponogeton türlerinin çoğunluğunun büyüklüğü göz önüne alındığında, akvaryumda arka planı veya yan duvarları süslemek için mükemmel bir seçim olacaktır. Çoğu türün yapraklarının yüksek dekoratif nitelikleri, Bunların dekorasyonun merkez unsuru olarak kullanılmasına imkan verir.
Münferit türler (örneğin, İki Başaklı Aponogeton) uygun iklimlerde süs havuzlarında yetiştirilebilir.