Japonya’da dekoratif göletler yapma kültürünün çok uzun bir geçmişi vardır. Havuz balıklarının eve mutluluk, uzun ömür getirdiğine ve kötü talihten koruduğuna dair bir inanç vardır. Japonya’daki ve dünyadaki en rağbet gören havuz balıkları Koi veya Brokar Sazanlarıdır. Bugünkü yazımızda bu güzel canlılardan bahsedeceğiz.
İçindekiler
Genel bilgiler
Japon Koi Sazanları, dekoratif bir evcil sazan forumudur – sazanın veya daha doğrusu Amur alt türlerinin (Cyprinus carpio haematopterus) dekoratif bir şeklidir. Sazanlar eski zamanlardan beri değerli ticari balıklar olmuşlardır. Bu balıklar, daha XV-XVI. yüzyılda yetiştirilmesi kolay ve lezzetli olmaları nedeniyle yemek olarak tüketilmek üzere yapay havuzlarda yetiştiriliyorlardı. Bazı dağlık bölgelerde bu balık, tek hayvansal protein kaynağıydı.
Çeşitli mutasyonlar, alışılmadık ve parlak bir gövde rengine sahip bireylerin ortaya çıkmasına neden oldu. Bu şekildeki balıklar yemek için kullanılmadılar ama bahçe göletleri için süs oldular.
Modern Japonya’da, küçük müstakil evlerden büyük şehir parklarına kadar Koi Göleti olmayan hiçbir bahçe yoktur. Ayrıca, bunlar sıklıkla Budist tapınaklarının yakınında bulunabilirler – bu tür göletler tefekkür ve meditasyon için harika yerlerdir.
Koi Sazanına olan büyük sevgi, Japonya’nın tüm kültürünü büyük ölçüde etkilemiştir. Bu balıklar dostluk ve sevginin sembolüdür. “Koi” kelimesinin kendisinin bile “sevgi”, “bağlılık” anlamına gelen Japonca kelimeyle uyumlu olması boşuna değildir. Ayrıca, sazanların mutfaktaki kaderlerini beklerken gösterdikleri soğukkanlılık Japonları o kadar etkilemiştir ki, her yıl 5 Mayısta kutlanan “Erkek Çocukları Bayramı”nın ana sembolü haline geldiler. Bugün, erkek çocuğu olan tüm aileler, Koi Sazanlarının kâğıttan veya kumaştan yapılan figürleri olan “koinobori”leri evinin önüne asmaktadırlar, bunlar oğulları simgelemektedir. Ayrıca, oğul ne kadar büyükse, figür de o kadar uzun olur. Bu geleneğin kökeni hakkında birkaç efsane vardır. Bunlardan birine göre, cesur bir sazan kutsal nehrin kaynaklarına yaptığı yolculuk sırasında tüm engelleri aşar ve güçlü ve bilge bir ejderhaya dönüşür. Bir diğeri ise sazanın Japon imparatoriçe Jing’e yardım ettiğini ve fetihler sırasında Kore kıyılarına giden doğru yolu gösterdiğini anlatır.
Başlangıçta, süs sazanlarını Çin’den gelen göçmenler yetiştirdiler. En iyi balık örnekleri soyluların bahçeleri için verildi ve üremelerinin sırrı nesilden nesle aktarıldı. Bayrağı daha sonra, doğal kararlılıkları, titizlikleri ve sabırları sayesinde, yüzgeçlerinin rengi, şekilleri ve boyutları bakımından farklılık gösteren çok çeşitli Koi Sazanlarını elde edebilmiş olan Japon yetiştiriciler devraldılar. Dünyada, ırkın en iyi temsilcilerinin halka sunulduğu ilk sazan fuarı1914’te gerçekleşti.
Şu anda dünyanın birçok ülkesinde Koi Sazanı yetiştiriciliği yapılmaktadır, ancak hala Yükselen Güneşin Ülkesi moda olan eğilimlerin belirleyicisi durumundadır. Burada ayrıca, Koi Sazanlarının görünümlerini, renklerini ve pullarının desenlerini ve bireyin genel kalitesini değerlendirilen standartlar geliştirdi. Yoğun bir gövdeye (genellikle dişiler) ve iyi oranlarda gövde parçalarına ve yüzgeçlere sahip olanlar, en fazla değerli olanlardır. Pullarda kusurlar olmamalıdır. Renkli lekeler açık bir şekilde sınırlandırılmış ve dengelenmiş olmalıdır; birey ne kadar büyükse, desen de o kadar büyük olmalıdır. Koi Sazanının suda nasıl davrandığı, yani nasıl yüzdüğü, duruşunu nasıl koruduğu ve ayrıca balığın bıraktığı genel etki de bir o kadar önemlidir. Balığın boyutu da çok önemlidir. Japonlar, boyu 40-50 cm’den az olan bir balığı “gerçek” bir sazan olarak kabul etmezler. Tescil edilmiş olan en büyük Koi Sazanı, 120 cm gövde uzunluğuna ve yaklaşık 40 kg ağırlığa sahipti. Kökensel üremenin münferit örneklerinin maliyeti birkaç bin dolara ulaşabilir.
Profesyonel yetiştiriciler çalışmaları konusunda çok hassastırlar, bu nedenle istenen özelliklerden küçük sapmalara bile sahip olan bireyler ayrılır ve daha fazla üremelerine izin verilmez. Sazanın, sadece, en az 6 ıslah seçiminden geçen balık olarak kabul edildiğini ve bundan sonra belirli bir kategoriye atandığını belirtmek gerekir.
Mükemmel süs niteliklerine ek olarak, Koi Sazanları çok da dayanıklıdırlar. Sağlıklarının iyi oluşu ve zahmetsiz oluşlarıyla ünlenmişlerdir. Bunlar gerçekten de uzun ömürlü balıklardır. Hanako adındaki en ünlü Japon Koi Sazanı 226 yıl (!) yaşamıştı. Bu elbette çok nadir görülen bir durumdur, ancak uygun koşullarda balıklar sorunsuz bir şekilde 50 yaşına kadar yaşayabilirler.
Koi Sazanlarının oldukça yüksek zihinsel yeteneklerinden bahsetmemek olmaz. Bu sosyal balıklar, sahibini çok çabuk tanımaya başlar ve onların ellerinden yiyecek almayı öğrenirler. Sırtlarının okşanmasına karşı çıkmazlar; hatta bu durumda yüzmeye bile çalışmazlar. Bazı temsilcilerde, karakter benzerliği, yalnızca münferit bir bireyin doğasında bulunan özellikler gözlemlenebilir. Koi sazanları basit komutları öğrenme yeteneğine sahiptirler, 20’ye yakın komutu ezberleyebilirler.
Şu anda gezegenimizin hemen hemen her yerinde Koi Sazanları hayranları bulunabilir. Hobi Kulüpleri dünya çapında milyonlarca akvaristi bir araya getirmektedir. Bunlar ayrıca düzenli olarak, türün en güzel temsilcilerini, en iyinin de en iyisini canlı olarak görmenin mümkün olduğu yerel ve uluslararası Koi Sazan fuarları düzenlemektedirler. Koi Sazanının tüm kıtalardaki muazzam popülaritesinden bahseden Japonlar, genellikle dünyayı ele geçirmenin yeni bir yolunu buldukları, bunun nishikigoi (Japonca’dan çevisi – “Renkli Sazan”) olduğuna dair bir şaka da yaparlar.
Dış görünüş
Uzun yıllar süren seleksiyonlarda, Koi Sazanlarının gövdesinin şekli ve rengi önemli ölçüde değişti ve artık atalarının şekillerini sadece uzaktan andırıyorlar. Bununla birlikte, karakteristik olan “bıyıklar” gibi bazı ayırt edici özellikler Brokar balıklarında korunmuştur.
Renkli sazanlar oldukça büyük balıklardır, havuzda yetiştirildiklerinde ortalama boyları yaklaşık 50-70 cm’ye, ortalama ağırlıkları 6 kg’a ulaşır.
Kafaları büyüktür, dişilerde belirgin şekilde daha geniştir. Gövde uzunlamasınadır. Bir kuyruk yüzgeci vardır, bu oldukça güçlüdür ve suda manevra yapmayı kolaylaştırır. Yüzgeçler gövdeyle orantılıdır ve iyi gelişmiştir. Gövde rengi çok çeşitlidir ve belirli bir türe bağlıdır. Renk ayrıca, harici yetiştirme koşullarından da etkilenir: su kalitesi, aydınlatma derecesi, yem kalitesi.
Koi Sazanlarının Türleri
Yüzlerce yıllık seçimin bir sonucu olarak şu anda, Koi Sazları için ortak özelliklerine göre 16 grupta birleştirilen 80’den fazla renk varyasyonu elde edilmiştir.
Bununla birlikte, tüm renk çeşitliliği birkaç temel renkten oluşmuştur: krem, sarı, turuncu, beyaz, siyah, kırmızı ve mavi. Herhangi bir renk türünün gelişimi, pullardaki üç tip pigment hücresinin oranına bağlıdır: melanoforlar (siyah), ksantoforlar (sarı-turuncu tonları) ve guanoforlar (pullara parlaklık verir). Örneğin, turuncu formlarda neredeyse hiç melanofor yoktur, mavi formlarda ksantoforlar zayıf gelişmiştir, beyazlarda ne melanofor ne de ksantofil bulunmaz.
Koi Sazanlarının ana renk varyasyonlarına bakalım:
- Asagi, tamamen pullu Koi’dir, bunların sırtlarında koyu mavi bir fon üzerinde açık renkli ağsı bir desen vardır. Yanlar, karın ve yüzgeçler genellikle kırmızıdır. Shusui adı verilen pulları olmayan bir cins vardır.
- Bekko, siyah benekli desenleri olan beyaz, kırmızı veya sarı renkteki gövdedir. En iyi temsilcilerin başı temiz, beneksizdir.
- Goshiki, genellikle kırmızı, beyaz, kahverengi ve mavi tonlarda çizgileri olan Siyah Koi’lerdir.
- Doitsu, Alman sazanlarıyla melezlenerek elde edilen bir cinstir. Hiç pulu yoktur ya da aynalı sazandakini hatırlatan şekilde birkaç sıra halindedir. Herhangi bir renkte olabilir.
- Kawarimono – metalik parlaması olmayan, diğer kategorilere girmeyen sazanlar bu gruba dahildir.
- Kin-Gin-Rin, parlak altın (ginrin) sarısı veya gümüşi (kinrin) pulları olan Koi’lerdir.
- Koromo – Grubun adı “peçeyle kaplı” olarak çevrilebilir, bu da ana kırmızı rengin üzerine yerleştirilmiş koyu renkli bir desene işaret eder.
- Kohaku, en çok bilinen “klasik” bir Koi cinsidir. Belirgin bir sınırı olan parlak kırmızı veya turuncu-kırmızı lekeleri olan beyaz renkli gövdedir.
- Ogon – beneksiz tek renk, bu grup için karakterizedir. Rastlanan varyasyonlar: kırmızı, turuncu, gri, sarı, açık sarı.
- Shusui – mavi sırt, yanlarda geniş kırmızı benekler.
- Taisho Sanke – Bu gruptaki sazanlar, kırmızı ve siyah benekleri olan beyaz bir gövdeyle karakterize edilirler. Adını İmparator Taisha’dan almıştır.
- Tancho, çok orijinal bir cinstir. Balıklar beyaz renktedir, kafalarında kırmızı bir nokta vardır. Bu da, görünüş açısından Japon bayrağını oldukça fazla andırmaktadır. Adını Japonya’nın başka bir sembolü onuruna almıştır – (kafasında kırmızı bir “şapka” olan) Tancho Turnası.
- Utsurimono, beyaz, kırmızı veya sarı renkli çizgileri olan siyah Koi’dir.
- Hikari-moyomono – Bu Koi Sazanlarının metalik parlaklığa sahip pulları vardır, altın-gümüşi renktedir.
- Showa Sanshoku, kırmızı ve beyaz benekleri olan siyah renkli bir sazandır. Adını İmparator Sewa’nın onuruna almıştır.
- Kumonryu – Japonca “kumonryu” – “Ejderha Balığı”ndan çevrilmiştir. Gövdesinde, kafasında ve karnında beyaz benekleri olan siyah renkli pulsuz bir sazandır.
Bakım ve besleme
Gölette
Koi Sazanlarının maksimum büyüklüğü (100 cm’den fazla) göz önüne alındığında, yaşam ve gelişim için en uygun koşulların sadece gölette mümkün olduğu açıktır. Çok büyük hacme sahip bir akvaryum olsa bile, akvaryumda beslemek, balığa kendini ortaya çıkarma ve tüm güzelliğini sergileme imkanını sağlayamayacaktır.
Brokar Sazanları çok hareketli balıklardır. Bu nedenle göletin hacmi ne kadar büyükse o kadar iyi olacaktır. Önerilen minimum havuz boyutları: 3m x 2,5m x 1,4m. Göleti mekânın sakin bir köşesine yerleştirmek en iyisi olacaktır. Beton bir zemin üzerine olduğu gibi, yumuşak su yalıtımı üzerine de bir gölet inşa edilebilir.
Koi Sazanlarının beslendiği yerde, biyolojik ve mekanik olmak üzere iki aşamalı etkili bir filtreleme sağlanmalıdır. Birincisi, suda asılı kalan katı maddeleri ve partikülleri çıkarmak için gereklidir ve ikincisi, düzgün şekilde çalışan bir nitrojen döngüsünü kapsamaktadır. Balıkların sık bir şekilde bulunması, su sıcaklığının yüksek olması ve kış sezonunda gölette ek havalandırma gereklidir. Koiler, su sıcaklığındaki düşüşleri + 4°C’ye kadar iyi tolere ederler. Bu durumda metabolizmaları yavaşlar. Bunun için 1,4 m’lik bir derinliğe ihtiyaç vardır. Bu göletin tamamen donmasını engelleyecektir. Bitki olarak çeşitli sazlar, bazı süsen türleri, suokları ve nem seven daha başka türler ekilebilir. Yüzeye zambaklar ve nilüferler konulabilir. Ancak, Koi Sazanlarının toprağı kazmayı sevdiklerini hatırlamak önemlidir, bu nedenle bitkilerin güvenli bir şekilde sabitlenmesi gereklidir.
Akvaryumda
Yukarıda belirtildiği gibi, Koi Sazanlarını beslemek için en iyi yer akvaryum değildir. Yine de, bu güzel balıkların çoğunluğunun rengi, yukarıdan bakıldığında bunlara hayran olunacağı gerçeğine odaklanmıştır. Alternatif olarak, daha uygun bir akvaryum balığı aramanız tavsiye edilir. Ancak, bu Japonya incilerini alma arzunuz çok baskın ise, bu durumda uygun hacimde bir akvaryum seçerek başlamak gereklidir. Bunun 500 litre ve daha yüksek bir kapasitede olması iyi olacaktır. Balık sayısı seçilirken, şu formül kullanılabilir: Koi Sazanı gövdesinin 1 cm’si için 5 litre su uygun olacaktır.
Koi Sazanı akvaryumunda yapılması gereken en önemli şey, mümkün olan en yüksek verimlilikte bir filtreleme sistemi kurmaktır. Filtreler hem mekanik hem de biyolojik olarak çalışmalıdır. Ayrıca, Koi Sazanı sevenler kanalların düzenlenmesini de düşünmelidirler. Aksi takdirde, her hafta % 30 su değişimine ihtiyaç duyulacaktır. Balıklar oldukça dayanıklıdır ve nispeten geniş bir parametre aralığında yaşayabilirler. Balıklar için uygun sıcaklık 15-30°C’dir. Besleme için asitlik seviyesi yaklaşık 7 olan yumuşak ve orta sertlikte su uygundur.
Işık, balıkların mümkün olduğunca iyi görünmesi için yeterince parlak olmalıdır. Bakterilerin ve alglerin yayılmasını önlemek için bir akvaryum ultraviyole sterilizatörü takmak da gayet iyi olacaktır.
Akvaryum iyi kurulmuş bir azot döngüsüne sahip olmalıdır: amonyak ve nitritler bulunmamalı, nitrat konsantrasyonu 40 mg/l’yi geçmemelidir. Küçük ve orta fraksiyonda toprak almak iyi olacaktır.
Uyumluluk
Koi Sazanlarının gölette beslenmesi durumunda komşu seçimi çok önemlidir. Sonuçta, çok az balık bu koşullarda kendini iyi hissedebilir. Buna ek olarak, komşu olarak uygun olan balıklar genellikle Brokar Sazanlarından çok daha mütevazı renklerdedir ve bir süs havuzunda kesinlikle görünmezler. Uzun gövdeli akvaryum balığı çeşitleri (Kuyrukluyıldızlar, Shubunkinler) ve bunun yanı sıra Altın Orflar en uygun olanlardır.
Koi Sazanlarıyla birlikte ortak bir akvaryumda birlikte yaşayacak balıkları seçerken her şeyden önce balıkların büyüklüğüne dikkat etmek gerekir. Ağzına sığabilecek herhangi bir birey er ya da geç yenilecektir. Japon Balığı (tercihen hızlı yüzen, peçe yüzgeçleri ve çıkıntılı gövde parçaları olmayanlar), büyük yayın balıkları (Brokar Yayın Balıkları, Sinodontistler),Barbus Köpekbalıkları, bazı Gökkuşağı Balıkları komşu olarak en uygun balıklardır.
Koi Sazanlarının beslenmesi
Koi sazanları, hem hayvansal hem de bitkisel kökenli yiyecekleri zevkle yiyebilecek omnivor balıklardır. Yem, balıkların tüm besin ihtiyaçlarını karşılamalı ve mutlaka Koi Sazanlarını daha parlak gösterecek olan doğal renk arttırıcıları içermelidir. Yemlerin suyun yüzeyinde yüzmesi arzu edilir, böylelikle sazanların bunları bulması ve yutması daha kolay olacaktır. Birçok Koi sahibi, bu hayvanların sahiplerine çok alıştıklarını ve yiyecekleri doğrudan sahiplerinin ellerinden alabildiklerini belirtmektedir.
Tetra, özellikle büyük Koi Sazan severler ordusu için kaliteli, eksiksiz Tetra Pond Koi yem serisi üretmektedir. Her yem dengelidir, bağışıklık sistemini güçlendiren gerekli tüm vitaminleri ve besin takviyelerini içermektedir. Yüksek kaliteli malzemelerin kullanımı sayesinde, yem son derece sindirilebilirdir. Bu da, havuzdaki ve akvaryumdaki suyun temiz kalmasına yardımcı olur. Farklı boyutlardaki yüzen granüller, balığın yaşamının her aşamasında uygun yemi bulmasını kolaylaştırır. Örneğin, 15 cm’ye kadar olan genç yetişkin sazanlar için Tetra Pond Koi Mini Sticks yemini kullanmak en iyisidir. Daha büyük temsilciler için Tetra Koi Beauty Medium yeminde karar kılmak en iyi seçenek olacaktır. Seride ek olarak karotenoidlerle zenginleştirilmiş bir yem olan Tetra Pond Koi Color da bulunmaktadır. Bu doğal renklendiriciler, Koi Sazanlarının özellikle kırmızı, sarı ve turuncu tonlarındaki doğal rengini arttırır. Hayvanlarınızı doğal karides ve gammarus karışımı olan doğal ve sağlıklı Tetra Pond Shrimp Mix ile şımartmak çok da yerinde olacaktır.
Koi Sazanlarını günde birkaç kez küçük porsiyonlarda beslemek iyi olacaktır. Ne yazık ki, balıkların bir kerede çok miktarda yiyeceği sindirmesi çok zordur. Sınırlarını bilemediklerinden ötürü, balıkları aşırı beslememek gerekir. Günlük besleme, Koi Sazanının toplam ağırlığının % 2-3’ünden fazla olmamalıdır.
Üreme ve çoğaltma
Koi’nin üremesi diğer sazanlardan farklı değildir. Belki de en büyük zorluk, uygun yetiştiricileri seçmek ve ardından en parlak ve canlı yavruları elde etmek için üretme çalışmalarını yapmaktır.
Koi Sazanlarında cinsel olgunluk 2-5 yaşlarında ortaya çıkar. 23-25 cm uzunluğa erişmelerine kadar balıkların cinsiyetini belirlemek imkânsızdır. Cinsiyeti doğru bir şekilde belirlemek için bir takım işaretlere bakılır. Erkeklerde göğüs yüzgeçleri daha keskindir. Çiftleşme döneminde, solungaç kapaklarında karakteristik epitelyal tüberküller oluşur; bunlar irmik benzeri, pürüzlü tüberküllerdir. Dişiler genellikle daha büyüktür ve daha yuvarlak, daha cüsseli bir gövdeye sahiptirler. Çarpıcı bir ayırt edici cinsiyet f arkı, anüs yapısıdır. Cinsiyeti doğru bir şekilde belirlemek için Koi Sazanını ayrı bir kaba koymak, balık sakinleşene kadar beklemek, daha sonra yavaşça ele alınması ve sırt üstü çevrilmesi önerilir. Erkeklerde anüs deliği kuyruk yönünde uzanır. Cinsel olarak olgunlaşmış olan erkeklerde vücudun yanlarını okşamak kesinlikle üreme ürünlerinin salınmasına yol açacaktır. Dişilerin yuvarlak şekilli bir anüs deliği vardır. Bastırıldığında üreme ürünleri çıkmaz.
Yumurtlama için bir dişi ve 2-3 erkeği seçmek daha iyi olacaktır. Bu, yumurtaların döllenme yüzdesini artıracaktır. Su parametrelerinde keskin bir değişiklik, Koi Sazanlarının üremesini teşvik edecektir.
Gölette bulunan Koi Sazanları ilkbaharın sonlarında ve yaz başında yumurtlamaya başlarlar. Aynı zamanda hava sıcaklığı en az 20°C’ye kadar yükselmiş olmalıdır. Koi Sazanlarının gölette toplu olarak beslenmesi durumunda, genellikle toplu halde yumurtlama görülür. Ancak bu şekilde elde edilen yavrular genellikle çok daha solgun bir renge sahip olduklarından profesyonel yetiştiriciler bunu sınırlamaya çalışırlar. En iyi seçenek, üreticileri ayrı bir yumurtlama havuzuna yerleştirmek olacaktır. Bu havuzda sık sık su değişimi yapılır ve balıklar yüksek proteinli yemlerle yoğun bir şekilde beslenirler.
Üreticiler yumurtladıktan sonra, yavrularını yemeyi dert etmeyecekleri için üreticilerin yerlerinin değiştirilmesi gereklidir. Yavruların bulunduğu havuz iyi havalandırılmalıdır. İlk larvalar 6-7 gün sonra ortaya çıkarlar, göletin duvarlarına bağlanırlar ve yumurta sarısı kesesi bitene kadar 2-3 gün boyunca asılı kalırlar. Bundan sonra genç balık serbest şekilde yüzer ve yetiştiriciden yiyecek almaya hazır duruma gelir. Koi Sazanlarının evde yetiştirilmesinin neredeyse imkânsız olduğunu belirtmek gerekir. Bu çok yüksek hacimli akvaryumlar gerektirecektir.