İçindekiler
Giriş
Doğada, tüm kıtaların tatlı sularında (Antarktika hariç) yaşayan yaklaşık iki bin yayın balığı türü bulunmaktadır. Pullarının olmaması bu grubun önemli bir işaretidir; pulların yerini kemik plakaları almıştır. Yayın balıkları çok çeşitli koşullarda yaşama uyum sağlamışlardır, oldukça toleranslı ve dayanıklıdırlar. Daha büyük balıkların saldırısına karşı kendilerini koruyabilirler, ancak türlerin çoğu kendi türleri ile birlikteyken barışçıldırlar. Bu durum da onları ortak bir akvaryuma yerleştirmek için mükemmel adaylar haline getirmektedir.
Bu grubun temsilcileri arasında yırtıcı türler vardır, ancak çoğunluğu detritusları, küçük su omurgasızlarını ve yosun kirlenmelerini yemeyi tercih eder. Bu da akvaryumdaki istenmeyen misafirlerden kurtulmaya yardımcı olur.
Birçok yayın balığı oksijen konusunda toleranslıdır, çünkü oksijen elde etmek için ek mekanizmalara; deri solunumuna veya atmosferik havayı kullanma imkânına sahiptirler.
Yayın balıkları çeşitli boyutlardadır; akvaryumlarda hem minyatür türler hem de gerçek devler görülür. Yetiştiriciler, ilginç renkleri veya peçe yüzgeçleri ile ayırt edilen çok sayıda melez formdan oldukça fazla yararlanmışlardır.
Dünyanın dört bir yanındaki amatör akvaryumlarda yaygın olarak bulunan ilk 10 akvaryum yayın balığını dikkatinize sunuyoruz.
Türler
Ancistrus
Akvaryum yayın balıkları arasında belki de en çok ün kazanmış olanlar Ancistruslar veya Remora Yayın Balıklarıdır. Bu su sakinleri, hem yeni başlayan hem de deneyimli akvaristlerin akvaryumlarına sıklıkla yerleştirilen zincir yayın balığı familyasına aittir. Balıkların büyüklüğü genellikle 15 cm’yi geçmezken, bitkilerin yapraklarındaki, süslerindeki ve akvaryumun camlarındaki yosun kirlenmelerini yiyerek paha biçilmez faydalar sağlarlar. Bu yorulmak bilmeyen işçiler, temizlikçi rolünde mükemmel bir iş çıkarmaktadırlar.
Kemik plakalarla kaplı düzleşmiş bir gövde ve algleri kazımak için tasarlanmış gelişmiş bir ağız vantuzu morfolojik özellikler arasında belirtilebilir. Cinsel olarak olgunlaşmış Ancistrus erkeklerinin başlıca süslemesi kafasındaki sayısız çıkıntıları, yani dokunaçlarıdır.
Antistruslar diğer sakinlerine nadiren dikkat ettikleri ortak bir akvaryumda beslemek için oldukça uygundurlar. Yayın balıkları alacakaranlıkta aktiftirler. Zamanlarının çoğunu camlara ve dekorlara yapışarak, bunların üzerindeki alg kirlenmelerini kazıyarak geçirirler, bu onların en sevdikleri aktiviteleridir.
Antistrusların bulunduğu bir akvaryumda sindirim sistemlerinin düzgün çalışması için yayın balığının ihtiyaç duyduğu selüloz kaynakları olan kütükler olmalıdır.
Antistrus yayın balıklarının beslenmesinin temelini bitkisel besinler oluşturur. Bu balıkların batan tabletler şeklinde kaliteli kuru yemlerle beslenmesi önerilir, böylece balıklar bu tür yemleri suyun dibinde kolayca bulabileceklerdir.
Koridaras (Çöpçü Balığı)
Koridaras akvaristler arasında yaygın olarak, yiyecek aramak için sürekli dipte sürünen, yerinde duramayan emekçiler olarak bilinmektedirler. Bu küçük balıklar 3 ila 12 cm arasında uzunluğundadır, barışçıldırlar ve en dayanıklı olanlardan biri olarak kabul edilmektedirler; bu da onları yeni başlayan akvaristler için mükemmel bir seçim haline getirmektedir.
Koridarasların gövdesi kısadır, karınları düzleşmiştir, sırtları dışbükeydir. Cinsin çeşitli temsilcilerinin renkleri farklıdır, metalik bir parlaklığı ve koyu lekeleri olan zeytin ve altın tonları ile karakterizedir. Bazı türlerde vücut boyunca uzanan şeritler vardır. Albino formları da mevcuttur.
Yayın balıkları, bağırsak solunumu olarak adlandırılan bir sistemi kullanarak atmosferik havayı yutabilme yeteneğine sahiptirler.
Koridaraslar küçük sürüler hallinde, 60 litre hacimden başlamak üzere çok büyük olmayan bir akvaryuma yerleştirilirler. Zemin toprağına dikkat etmek gereklidir; keskin kenarlar, balıkların yiyecek aramak için dibi kazmalarına yardımı olan hassas antenlerine zarar verebilir. Bu nedenle yuvarlatılmış çakıl taşları veya kumlu toprak kullanılması önerilir. Bu yayınların bulunduğu akvaryumlarda iyi bir filtrelemenin ve havalandırmanın olması gereklidir.
Bu cins balıklar yemek konusunda iddialı değildirler, dibe inen yiyecek parçacıklarını yerler. Besleme için, gıda ihtiyaçlarını tam olarak karşılayacak olan yayın balıkları için üretilen batan tabletlerin verilmesi önerilir.
Loricaria
Loricaria, Zırhlı Yayın Balığı familyasının son derece ilginç bir temsilcisidir. Bu yayın balığı henüz çok fazla yaygın olmamasına rağmen, sıra dışı görünümü, geniş bir yelpazedeki yetiştirilme koşullarında var olma yeteneği ve diğer su sakinleriyle anlaşabilmesi onu amatörlerin akvaryumları için oldukça cazip hale getirmektedir.
Loricarius’un ince ve uzun gövdesi (12 cm’ye kadar) dikkat çeker.
Loricariusları beslemek için türlere ve bireylerin sayısına bağlı olarak, 40 ila 150L arasında hacme sahip bir akvaryuma ihtiyaç olacaktır. Akvaryuma bir birey, bir çift veya bir grup balık yerleştirilebilir.
Bu yayın balıkları için komşu bulmak oldukça kolaydır, çünkü son derece barışseverdirler. Çoğu zaman saklanırlar ve diğer türlerle çatışmaya girmemeyi tercih ederler. Bu nedenle onları rahatsız edebilecek, çok fazla hareketli olan, yüzgeçleri ısırmayı seven komşularla birlikte bulundurmamak gerekir.
Loricaria ayrıca akvaryumun diğer sakinlerinden kalan yiyecek kalıntılarını yiyerek büyük fayda sağlarlar, bu da akvaryumun temiz tutulmasına imkan verir.
Otocinclus
Otocinclus, Güney Amerika’ya özgü Loricariidae ailesindeki bir yayın balığı cinsidir. Bu miniklerin büyüklüğü nadiren 3 santimetreyi aşmaktadır. Bununla birlikte, akvaristlerin başlıca sıkıntısı olan alglerle son derece titiz ve gayretli bir şekilde mücadele etmesi bu minyatür yayın balığını, dev birer alg savaşçısı kılar. Ancak Otocincluslar, akvaryumu ortaya çıkmış olan alt bitkilerden kurtarmakla kalmayacaklar, aynı zamanda bunu o kadar hassas bir şekilde yapacaklardır ki, en narin bitkiler için bile endişelenmenize gerek kalmayacaktır. Bu balıkların, Otocinclusları kendi adı onuruna adlanırılan tatlı su karidesleri kadar sık kullanmış olan ünlü peyzaj ustası Takashi Amano’nun sevgisini kazanmış olmaları boşuna değildir.
Yayın balıkları sadece sağladıkları faydalarla değil, aynı zamanda oldukça ilginç renkleriyle de dikkat çeker. Çeşitli beneklere, altın tonlarına ve hatta siyah ve beyaz çizgili “zebra” desenlerine sahip türler vardır.
Otocincluslar popüler nano akvaryumlarda beslemek için mükemmeldir, çünkü bu balıklardan oluşan küçük bir sürü için 40 litre su yeterli olacaktır. Otocincluslar, kimseyi rahatsız etmeyen barışsever yayınlardır ancak aşırı büyük veya hareketli balıklar onlara saldırabilir. Bu nedenle komşu seçimi konusuna daha dikkatli bir yaklaşım doğru olacaktır.
Pangasius
Tatlı su yayın balıkları arasındaki Pangasiuslar -özellikle yüksek yüzgeçleri olanlar- daha çok gerçek deniz köpekbalıklarına benzerler. Bu balıkların boyutları da onlarla eşleşir, çünkü hacim yeterli olduğunda rahatlıkla bir metre uzunluğa kadar büyüyebilirler. Pangasiuslar “deniz” tasarımlı büyük akvaryumların düzenlenmesi için çok uygundur. Mercanlar, çakıl taşları, batık bir hazine sandığı ve onları koruyan köpekbalığı – gerçek bir deniz tabanının parçası olmayan şeylerdir.
En önemlisi, bu kadar büyük sakinlerin, mutlaka yüzecekleri bir alana ihtiyaç duyduklarını unutmamak gerektiğidir, bu da 1000 litre veya daha fazla hacimde bir akvaryum tasarlamak gerektiği anlamına gelmektedir. Pangasiuslar ürkütücü görünümlerine rağmen çok çekingendirler. Akvaryumun temel temizliği bile onlar için gerçek bir stres oluşturabilir, yayın balıkları akvaryumun camlarına çarpmaya başlayabilir veya atlamaya çalışabilirler. Bu nedenle bu “köpekbalıklarına” daha özenli yaklaşmak gerekir.
Platydoras
Platydoraslar, popüler akvaryum sakinleridir. Bu güzel çizgili yayın balıkları, uyumluluk sorunları olmasaydı daha fazla yaygın olabilirlerdi. Ne yazık ki, satıcıların hiçbiri bu yayın balıklarını siz satın alırken, onun yırtıcı dünyası hakkında ve ağzınıza sığabilecek türlerle birlikte beslememek gerektiği konusunda uyarıda bulunmayacaklardır. Böyle bir durumda tek bir sonuç ortaya çıkacaktır: neredeyse her gece küçük balıklar kaybolacaklar ve sahibi bunun sebebinin yayın balığının iştahının gayet yerinde olmasından kaynaklı olduğunu hemen anlamayacaktır.
Bununla birlikte, ortalama ve büyük boydaki balıkları besliyorsanız, bu durumda Platydoraslar mükemmel komşular olacaklardır. Fakat çok fazla ortalıkta görünmeleri de mümkün değildir, çünkü yayın balıkları günün aydınlık saatlerinde barınaklarda saklanmayı ve sadece geceleri ortaya çıkmayı tercih ederler.
Platydorasların ilginç özellikleri arasında “şarkı söyleme” yetenekleri dikkat çekicidir (Türkçe’de “Konuşan Vatoz” da denilmektedir.). Balıkların sesleri çıkarmak için hangi organları kullandıklarına bağlı olarak, bu şarkılar cıvıltı şeklinde veya davul sesine benzer şekilde olabilir. Bu sesleri genellikle geceleri duyabilir ve korkabilirsiniz. Örneğin sudan çıkarılırsa, yayın balığı kesinlikle endişe verici cıvıltısını yayacaktır.
Doğada genç Platydoraslar sıklıkla daha büyük türlerin gövdelerindeki parazitlerden kurtulmasına yardımcı olurlar. Bu tatlı su balıklarına özgü bir davranış değildir.
Platydorasların boyutlarının oldukça büyük olduğu göz önüne alındığında, 100 litrelik veya daha büyük bir akvaryuma yerleştirilmeleri iyi olacaktır.
Pterygoplichthys (Leopar Vatoz)
Pterygoplichthysler akvaryum dünyasının gerçek devleridir. Bu Leopar Vatoz Balıkları, uygun hacimde kolaylıkla 50 cm’ye kadar büyüyebilirler. Büyük hacimli akvaryumlarda bu balıklar doğanın tüm ihtişamını sergileyeceklerdir. Gözlerinizi, çarpıcı leopar renginden ve gururlu bir şekilde yükselen yelpaze şeklindeki sırt yüzgecinden ayırmak neredeyse imkansızdır.
Pterygoplichthys ilk bakışta çok tehditkâr bir yayın balığı gibi görünebilir ancak aslında (eğer ona yeterli yaşam alanı sağlanırsa) komşularına karşı nadiren saldırganlık gösteren oldukça barışçıl bir türdür. Pterygoplichthys’in beslenme temeli, familyasındaki akrabalarında olduğu gibi bitki örtüsüdür. Camlardan ve dekorlardan algleri kazımasına imkân veren, uzantı olarak mutasyona uğramış olan ağız bunu açıkça göstermektedir. Böylelikle, Pterygoplichthys sadece akvaryumu süslemekle kalmayacak, aynı zamanda temiz tutmaya da yardımcı olacaktır.
Bununla birlikte, bu devin boyutu göz önüne alındığında, kesinlikle küçük balık türleri ile birlikte bakılmamalıdır, çünkü küçük balıklar kazaya kurban gidebilirler. Optimal olarak, Pterygoplichthys başına en az 250 litre su uygun olacaktır. Büyük Cikletlerle iyi anlaşır. Bu balıkları yüksek miktarda spirulina içeren özel tabletlerle beslemek iyi olacaktır.
Synodontis
Eğer orta ve büyük boyuttaki cikletleri seviyorsanız, mutlaka Afrika Synodontis Yayın Balıklarına da göz atmalısınız. Uygun bir hacmin olması halinde, bu balıklar oldukça agresif türlerle mükemmel bir şekilde arkadaşlık kuracaklardır (ancak bu durumda onları birlikte büyütmek iyi olacaktır). Synodontisler, yayıngillerin büyük temsilcileridir; münferit türlerin bireyleri 20-30 cm uzunluğa ulaşabilir.
Synodontislerin ilginç bir özelliği, ters yüzebilme yeteneğidir. Bunun için bu balıklar genellikle Ters Yüzen Kedi Balıkları olarak adlandırılırlar. Beslenmesi sahibi için çok fazla sorunlu olmayacaktır. Yeterli akvaryum hacminin (tercihen 150 litreden itibaren), iyi bir filtrelemenin ve havalandırmanın sağlanması gereklidir. Synodontislerin gıda konusunda az seçicidirler ve yayın balıkları için üretilen kaliteli kuru yiyecekleri severek yerler.
Synodontislerin çok güzel olduklarını belirtmek gerekir. Çekici renklerine genellikle benekler veya çizgileri eşlik eder. İyi gelişmiş sırt ve kuyruk yüzgeçlerinde çoğu zaman bir peçe/örtü vardır.
Synodontislerden bahsederken, bu yayın balıklarının belirli türlerinin olağandışı üreme biçiminden bahsetmemek olmaz; bu “parazitik yumurtlama” olarak adlandırılmaktadır. Bu fenomenin özü, dişi Synodontis’in yumurtalarını gizlice, kuluçkalamayı ağız boşluklarında gerçekleştiren cikletlilere fırlatmasıdır. Ancak Synodontisler çok daha hızlı gelişirler, bunların yavruları, cikletin kendi yumurtalarını hemen yok ederler.
Ortak bir akvaryum için Synodontis satın almayı düşündüğünüzde, bu balıkların hızla büyük boyutlara ulaştığını ve küçük balık türlerini kolayca yiyebildiğini mutlaka göz önünde bulundurmanız gereklidir.
Cam yayını
Cam Yayın Balıkları belki de en ilginç akvaryum balıklarından biridir. Ayırt edici özellikleri pullarında pigmentasyonun olmamasıdır. Bu nedenle bu sıra dışı balığın tüm iç organları kolaylıkla görülebilir. Balıklar çevreyle “bütünleştikleri” için, sıklıkla “Hayalet Yayın Balığı” olarak adlandırılırlar.
Cam Yayın Balıklarının 100 litreden başlayan bir hacim içinde, büyük sürüler halinde beslenmesi tavsiye edilir. Akvaryumda biyolojik dengenin kurulması çok önemlidir, çünkü bu balıklar sudaki azotlu bileşiklerin içeriğine karşı son derece hassastırlar. Canlı bitkilerin bulunduğu tropikal akvaryumlar en uygun olanlardır.
Cam Yayın Balıkları barışçıldırlar ve saldırgan olmayan balık türleriyle iyi geçinirler. Pul veya cips şeklindeki yüksek kaliteli kuru yiyecekleri mükemmel bir şekilde yerler, bu nedenle onları beslemek konusunda da sorun yaşamayacaksınız.
Torakatum (Benekli Hoplo)
Torakatumlar (Benekli Hoplo), diğer balık türleriyle iyi geçinen ve alttaki su tabakasının “canlanmasını” sağlayan barışçıl akvaryum yayın balıklarıdır. Sürekli olarak meraklı gözlerden kaçmayı tercih eden diğer yayın balığı türlerinin aksine, Torakatumlar çoğunlukla aktiftirler. Yiyebilecekleri bir şeyler aramak için bitkiler ve dekorlar arasında sürekli olarak gezinirler. Yayın balığı, özellikle sürü içinde daha da hareketlidir.
Yetişkin bir yayın balığının boyu yaklaşık 12 cm’dir. Gövde, koruma işlevini yerine getiren iki sıra yoğun plaka ile kaplıdır. Ağzının yanında iki çift bıyık bulunur. Gövdesinin ana rengi kahverengidir, küçük benekleri vardır.
Torakatumlar akvaryum sahibinin en iyi yardımcılarıdır, çünkü alt kısımdaki yiyecek kalıntılarını toplayarak bunların çürümesine ve suyun bozulmasına engel olurlar. Balıklar için istedikleri zaman dinlenebilecekleri barınaklar sağlamayı unutmayın. Ayrıca, yüzeyde yüzen bitkilerin yardımıyla ışığı kısmak uygun olacaktır.
Torakatumların üreme süreci ilginç bir şekilde olur. Erkekler baloncuklardan özel yuvalar inşa ederler. Bu davranış yayın balıklarına özgü değildir ve daha çok Labirent Balıklarının davranışını andırmaktadır.